طراحی معماری بنیاد مطالعات زنان با تأثیر از اندیشه‌های زنان شاعر ایرانی (نمونه مطالعاتی اشعار سیمین بهبهانی و فروغ فرخزاد)

سیمین بهبهانی به‌عنوان یک شاعر معاصر که در اشعارش از جایگاه یک زن و با احساسات، اندیشه و زبان زنانه به مسائل و موضوعات زنانه می‌پردازد، وی در اشعارش دارای سمبل‌های شخصی است. کولی نمادی است با مفاهیم زنانگی، سفر و حرکت دائمی، عصیان و جوشش و حرکت، آزادگی، ستمدیدگی و تحقیر، عدم وابستگی به هیچ‌چیز جز عشق، انتظار، تنهایی، شادمانی، و … همهٔ این‌ها آمیخته درهم. شاید ارزش کولی برای سیمین معادل ارزش رند برای حافظ باشد. شاید نیز سیمین در نظر داشته باشد که کولی را همچون رند به یک اسطوره تبدیل کند و چه زیباست و بجا اگر چنین شود، و می‌توان همچنین بازتاب مسائل اجتماعی زنان در اشعار سیمین کاملاً نمود دارد. اسماعیل‌پور، 1389
مسئله تحقیق حاضر از این سال به وجود می‌آید که رابطه بین فضای ذهنی زنان معاصر ایران در شعر و داستان چگونه می‌تواند در فضای معماری جلوه کند. این سؤال از این واقعیت سرچشمه می‌گیرد که در ایران امروز، ادبیات معاصر زنان غنی از تولید فضاهای زنانه است اما در حوزه معماری این هم‌ترازی و تلاش برای تصور و ترسیم چنین فضاهایی وجود ندارد.

پرورش و بسط کانسپت و تبدیل ایده به خط در طراحی معماری:
فرآیند طراحی مرحله‌ای است که یک معمار به صورت خودآگاه و ناخودآگاه برای رسیدن به طرح و ایده‌های خود طی می‌کند که در طی آن یک تصویر ذهنی تبدیل به یک طرح می‌شود. در مورد روند و پروسهٔ این فر آیند باتوجه‌به مسائل بیان شده در بالا، حجم اصلی کار و خط و خطوط اولیه پلان از نماد کولی سیمین بهبهانی الهام گرفته شد و اتود اولیه کالبد معماری باتوجه‌به بنیان‌های فکری طراح برای خلق اثر ترسیم شد. (تصویر شماره 1)

دو حجم اصلی از نمای بالا (تصویر شماره ۲) انتزاعی، از مادر و کودک می‌باشد و برگرفته از شعر فروغ فرخزاد. فروغ اوج و کمال یک زن را در مادر شدن می‌دانست. حجمی که در بطن خود حجم دیگری در برمی‌گیرد. ازاین‌رو در این طراحی بین دو حجم اصلی، تولدی دیگر نامیده شده است.

تجلی عاطفه در شعر فروغ، بیشتر از آنچه نشان داده شد، وجود دارد. شعر فروغ با همه ویژگی‌هایی که دارد، بازتاب عواطف و احساسات بی‌پروا و بی‌ریای وی است. او شاعر نسل تازه زنان در ادب فارسی و میراث‌دار عواطف پاک و بی‌آلایش زنان ایرانی در طول تاریخ است. همه ابعاد و عناصر شعر او باعاطفهٔ زنانه گره‌خورده است (براهنی 1371، ج 2 : 1044).
دیاگرام  هسته‌ی مرکزی 
همان‌طور که گفته شد بین دو حجم اصلی، تولدی دیگر نامیده شده است که برگرفته از شعر فروغ فرخزاد می‌باشد که اوج و کمال یک زن را در مادر شدن می‌دانست. بطن و آغوش مادرانه نیز همواره نیازمند پرورش و بالندگی است تا محبت فطری و عاطفهٔ خام مادرانه‌اش آکنده از آگاهی‌ها و دانش امروزی شود بتواند کودک خود را آمادهٔ زندگی اجتماعی کند. طراحی آب‌نما، فضای سبز، فضای نشستن برای گفتگو، ایجاد حس تعلق به مکان، فراهم‌آوردن دیدارهای غیر پیش‌بینی‌شده و… از اهداف طراحی معماری این قسمت می‌باشد (تصویر شماره 3) (تصویر شماره 4) (تصویر شماره 5)

روابط فضایی بین عملکردهای متفاوت:
نمایشگاه و فروشگاه بهتر است با ورودی اصلی و فضای تجمع کارکرد داشته باشد و در دید عموم مراجعان باشد و پس از فضای مشترک قرار بگیرد تا افراد به بهانه دیدن نمایشگاه یا خرید کتاب از فضای مشترک عبور کنند تا برخورد بصری و فکری افراد مختلف صورت بگیرد این باعث می‌شود که مراجعان فقط در کلاس شرکت نکنند بلکه داخل جمع شوند و احساس کنند که مجموعه بزرگ است و افراد زیادی هستند که با مشکلاتی مثل خودشان روبرو هستند.

و تضارب عقاید صورت بگیرد، به همین دلیل فضاهای آموزشی باید نزدیک‌ترین دید از ورودی را داشته باشد تا یک فرد تازه‌وارد احساس آشنایی بکند و مبدأ دید برای خود داشته باشد، ولی بهتر است مسیر ورود به آن با گردش کوتاهی در فضای مجموعه انجام گیرد تا افراد کمی بیشتری با کل مجموعه درگیر شوند و فقط یک مسیر ساده از ورودی یا کلاس را طی نکنند (یعنی هدف فقط آموزش نیست، بلکه درگیری عمیق‌تر با کارکرد مجموعه نیز است). (تصویر شماره 6)

پس از عبور از این مسیرها و گذشتن از فیلترهای جمعی مثل فضای تجمع و فضای گفتگو کلاس‌هاست که این فرد می‌تواند در فضاهای خلوت‌تر و شخصی‌تر قرار گیرد تا فرصت تفکر و تعمق پیدا کند. (تصویر شماره 7)

این فرصت نباید در بدو ورود به شخص داده شود چون باعث انزوای بیشتر او می شود،بدین علت که فعالیت و شور و شوق را می‌بیند ولی نمی‌تواند ارتباط برقرار کند و بیشتر منزوی می‌شود.
این مکان‌های خلوت می‌توانند گوشه‌هایی در نزدیک مسیرهای عبوری ولی کمی بافاصله و مجزا باشند. در این حالت انسان در انزوای کامل فرونمی‌رود. تحرک و شور و اشتیاق را در تصویر دارد، ولی خود از کنار به این تحرک نظاره می‌کند و اجازه تفکر به ذهن خودش را می‌دهد.

استاندارهای فضای زنانه
عموماً در طراحی فضاهای زنانه استاندارد خاصی که ناشی از فیزیولوژیک ویژه زن (همانند کودک یا معلولان و …) باشد وجود ندارد و یا به کار گرفته نمی‌شود و همان استانداردهایی که برای عموم می‌باشد مورداستفاده قرار می‌گیرد.

دیاگرام زون کتابخانه و آرشیو:
این قسمت طراحی، باغ آینه نام‌گذاری شده است این نام از شعر عاشقانهٔ احمد شاملو به «آیدا» اقتباس گردیده است. انعکاس تصویر درختان باغ در جدارهٔ شیشه‌ای کتابخانه تجلی کانسپت طراحی این زون می‌باشد. از جمله برنامه فوق‌برنامه کتابخانه می‌توان به برگزاری مسابقه کتاب‌خوانی، برنامه نیم روز فرهنگی و برگزاری نمایشگاه کتاب اشاره کرد. (تصویر شماره 8)

دیاگرام کافه کتاب (زون کتاب و کافی‌شاپ)
کافه کتاب طراحی در بالاترین طبقه زون سیمون در هم‌جواری بخش کتابخانه قرار گرفته شده است کافه کتاب ضمن عرضهٔ نوشیدنی‌های سردوگرم و سرو غذاهای خانگی ایرانی و فرنگی، فضایی گرم و صمیمی برای مطالعه تازه‌های نشر، به‌خصوص از زنان نویسندهٔ ایرانی و خارجی را فراهم آورده است. همچنین علاقه مندان و مراجعین می‌توانند از برنامه‌های دیگر کافه مثل بازارچهٔ غذای زنان خود بنیاد، اجرای موسیقی زندهٔ زنان، پخش زندهٔ مسابقات، اینترنت رایگان و در نهایت از دید مطلوب به فضای میانی بنیاد بهره‌مند شوند. (تصویر شماره 9)، (تصویر شماره 10) (تصویر شماره 11)

طراحی گالری «ایران بانو» در پایین‌ترین قسمت زون آموزشی می‌باشد در این گالری در مورد شش دورهٔ تاریخی حضور زنان در جامعه ایران، از تاریخ باستان و زنان بدوی، موقعیت زنان در ایران پس از اسلام، زنان در عصر قاجار، انقلاب مشروطیت و بیداری زنان، زنان در زمان پهلوی، در نهایت زنان ایران بعد از انقلاب سال 57 و استقرار جمهوری اسلامی به تفسیر اطلاعات وجود دارد و همچنین در طراحی این گالری سعی بر آن شده است معماری برازندهٔ هر دورهٔ تاریخی با تفاوت مصالح برای مراجعین خلق شود و بادر نظر گرفتن فضایی در وسط گالری ایران بانو امکان تعامل و گفتگو ایجاد خواهد شد تا بدین طریق نیز، ابعاد برازندگی اجتماعی در این محیط کالبدی تأمین شده باشد. (تصویر شماره 12)